Digitale toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Waar moet je rekening mee houden?

In Nederland leeft een aanzienlijk deel van de bevolking met een beperking. Voor deze mensen is digitale toegankelijkheid essentieel om zonder problemen mee te  kunnen doen in de samenleving. In dit artikel vertel ik je meer over de verschillende soorten beperkingen die er zijn om rekening mee te houden.

Toegankelijkheid is belangrijk voor iedereen

Onze samenleving digitaliseert in rap tempo. Steeds meer overheden en bedrijven bieden hun diensten en producten (uitsluitend) online aan. Wanneer deze online dienstverlening niet toegankelijk is ingericht, lopen vooral mensen met een beperking tegen problemen aan. Toch hebben niet alleen mensen met een beperking baat bij een toegankelijke wereld. Iedereen kan namelijk op een bepaald moment tijdelijk of situationeel beperkt zijn. Denk maar eens aan die keren dat je met de trein reist en in een stiltecoupé zit. In die situatie is het ook voor jou heel fijn als je een video zonder geluid kunt afspelen en de inhoud nog steeds kan begrijpen.

Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen gebruik kunnen maken van de mogelijkheden die computers, smartphones en het internet bieden, is het belangrijk te weten welke beperkingen er zijn en welke drempels deze beperkingen met zich meebrengen.

Visuele beperkingen

Een visuele beperking houdt in dat iemands zicht in bepaalde mate beperkt is. Dit loopt uiteen van verminderd zicht in één of beide ogen (slechtziendheid) tot aan volledig zichtverlies in beide ogen (blindheid). Sommige mensen zien bijvoorbeeld de inhoud van een pagina onscherp of troebel, anderen zien door kokervisie slechts een klein gedeelte van de content. Weer anderen hebben moeite met het onderscheiden van kleuren, want ook kleurenblindheid is een vorm van een visuele beperking.

Mensen met een visuele beperking ervaren veel problemen in het gebruik van websites en apps die niet zijn aangepast en kunnen hier dan ook vaak geen gebruik van maken.

Aan welke aanpassingen valt te denken?

• Een app is pas toegankelijk voor blinde gebruikers als er ondersteuning is ingebouwd voor een schermlezer.
• Slechtziende gebruikers hebben baat bij een goed contrast en de mogelijkheid om de interface te vergrootten.
• Voor gebruikers die last hebben van kleurenblindheid is het prettig als kleuren om te keren zijn en als kleurenfilters ingesteld kunnen worden.

Auditieve beperkingen

Er zijn in Nederland 800.000 mensen met een auditieve beperking. Bij deze beperking is het gehoor in enige mate beperkt. Dit varieert van verminderd gehoor in één of beide oren (slechthorendheid) tot aan volledig gehoorverlies in beide oren (doofheid).

Mensen met een auditieve beperking ondervinden bijvoorbeeld problemen wanneer video’s zonder transcript of ondertiteling worden ingezet om informatie over te brengen. Of denk aan applicaties die alleen werken met spraakinvoer. Mensen voor wie gebarentaal de eerste taal is, zullen deze applicaties niet of maar moeizaam kunnen bedienen.

Aan welke aanpassingen valt te denken?

• Transcripten en ondertiteling van audio-content
• Mogelijkheden om geluid te pauzeren, stoppen of het volume aan te passen
• Gebruikers met een gehoorapparaat hebben baat bij het kunnen verbinden van het gehoorapparaat aan de telefoon.
• Het is voor dove gebruikers fijn als er gekozen kan worden voor een alternatieve manier om signalen te krijgen, bijvoorbeeld door middel van vibratie in plaats van geluid.

Fysieke beperkingen

Een fysieke beperking houdt in dat iemands mogelijkheid om te bewegen verstoord is. Fysieke beperkingen zijn er in veel verschillende soorten en maten, denk aan bijvoorbeeld gedeeltelijke of algehele verlamming, spieraandoeningen en onvrijwillige bewegingen (spasmen), niet volgroeide of ontbrekende ledematen en coördinatieproblemen.

Voor mensen met een fysieke beperking kan het behoorlijk lastig zijn om applicaties te bedienen of gegevens in te voeren op websites. Denk maar eens aan een gebruiker met spasmen die wordt gevraagd om in een specifiek, klein gedeelte van een website te klikken. En hoe kan iemand die geen muis en toetsenbord kan bedienen zijn of haar weg vinden in een applicatie die geen stembediening ondersteunt?

Aan welke aanpassingen valt te denken?

• Mogelijkheid tot stembediening of schakelbediening. Bij schakelbediening is het mogelijk om een toestel met slechts één knop te bedienen.
• Een ingebouwde spraakassistent.
• Een dicteerfunctie.

Cognitieve of neurologische beperkingen

Cognitieve en neurologische beperkingen vinden hun oorsprong in het zenuwstelsel en de hersenen. De beperkingen kunnen invloed hebben op spraak, gehoor, zicht, beweging en begrip. In sommige gevallen – maar lang niet altijd – zijn de beperkingen van invloed op de intelligentie van een persoon. De problemen die mensen met deze beperkingen ervaren, is dus heel divers. Afhankelijk van de persoonlijke situatie zijn er dan ook verschillende behoeften.

Sommige mensen zullen bijvoorbeeld gebruik maken van ondertiteling, waar anderen gebruik maken van schermleessoftware. Om je website of applicatie in te richten op al deze behoeften, is het belangrijk dat de verschillende voorzieningen tegelijkertijd of afwisselend gebruikt kunnen worden.

Aan welke aanpassingen valt te denken?

• Een simpele navigatie op websites of binnen applicaties is belangrijk bij cognitieve of neurologische beperkingen. Korte zinnen en herkenbare iconen kunnen hier bijvoorbeeld bij helpen. Ook de juiste inzet van kleuren kan de navigatie versimpelen. 

Spraakbeperkingen

Er is sprake van een spraakbeperking wanneer er problemen zijn met het produceren van spraak. Dit komt bijvoorbeeld doordat iemand moeite heeft met de uitvoering van spreekbewegingen of doordat het volume van het stemgeluid te laag is om door anderen of door software begrepen te worden. Enkele voorbeelden zijn: slissen, nasale spraak of stotteren.

Mensen met een spraakbeperking ervaren moeilijkheden in het gebruik van apps die bediend worden door middel van spraakcommando’s. Maar ook in de mogelijkheid om contact op te nemen gaat het vaak fout. Denk aan instanties en bedrijven die enkel een telefoonnummer aanbieden als contactmogelijkheid. Deze instanties zijn slecht te bereiken door mensen met een spraakbeperking.

Aan welke aanpassingen valt te denken?

• Diverse contactmogelijkheden aanbieden, waaronder een chatfunctie.
• Een alternatieve navigatiemethode in het geval van een applicatie met stembediening. 

Digitale toegankelijkheid voor ouderen

Ook voor ouderen is digitale toegankelijkheid erg belangrijk. Het gaat om een grote groep in de samenleving, want er wonen ruim 3 miljoen 65-plussers in Nederland.

Deze groep kan beperkingen ervaren die worden veroorzaakt door ouderdom. Denk bijvoorbeeld aan verminderd zicht of gehoor, moeite met bewegingen en een afnemend vermogen om te leren. Ook blijkt uit onderzoek dat meer dan de helft van de ouderen zich niet voldoende digitaal vaardig voelt. Deze groep heeft vaak hulp nodig van hun omgeving bij het gebruik van digitale diensten. Ouderen hebben baat bij een combinatie van bovengenoemde aanpassingen, afhankelijk van de beperkingen die zij ervaren.

 Aan welke aanpassingen valt te denken?

• In het geval van verminderd zicht hebben ouderen baat bij de mogelijkheid om de interface en tekst te vergroten.
• In het geval van verminderd gehoor kan ondertiteling van audio-content helpen.
• In het geval van slechtere motoriek kan de mogelijkheid tot stembediening behulpzaam zijn.

Digitale toegankelijkheid voor kinderen

Het gebruik van digitale middelen begint steeds vroeger. In het basisonderwijs zijn apps en websites ondertussen niet meer weg te denken. Digitale leermiddelen spelen een belangrijke rol in het onderwijs. Zorgen dat deze apps zo goed mogelijk aansluiten op de behoeften en wensen van deze kinderen is één van de uitdagingen waar wij ons graag mee bezighouden. Lees hier bijvoorbeeld meer over UX voor leerlingen op het basisonderwijs.